Αναφορά στον Νίκο Παπάζογλου

Πριν κάποιες μέρες, πέτυχα στην τηλεόραση το αφιέρωμα της εκπομπής Μηχανή του Χρόνου στον Νίκο Παπάζογλου, με άγνωστες λεπτομέρειες της δισκογραφίας, της καριέρας και της ζωής του, αποδοσμένες με θαυμασμό και αξιοπρέπεια. Άλλωστε, η Μηχανή του Χρόνου παραμένει διαχρονικά μία από τις λίγες πραγματικά αξιόλογες προτάσεις στην ελληνική τηλεόραση.

Παρακολουθώντας, λοιπόν, το συγκεκριμένο αφιέρωμα, βεβαιώθηκε στο νου μου η σκέψη ότι ο Νίκος Παπάζογλου αποτελεί μία μοναδική περίπτωση καλλιτέχνη στη σύγχρονη ελληνική μουσική σκηνή. Είναι ένας από τους ελάχιστους Έλληνες συνθέτες και τραγουδιστές που πάντρεψαν τόσο ουσιαστικά την καλλιτεχνική ποιότητα με την εμπορική επιτυχία. Επίσης, ο Παπάζογλου πρωτοπόρησε και στην προσέγγιση της δικής μας μουσικής παράδοσης με τη δυτική, ειδικά με το ροκ. Ενώ, ήδη από την περίοδο της δικτατορίας έλαβε μέρος σε αρκετά ροκ συγκροτήματα της Θεσσαλονίκης, με σημαντικότερο τους Μακεδονομάχους, τα πρώτα του δύο προσωπικά άλμπουμ Η Εκδίκηση της Γυφτιάς (1978) και Τα Δήθεν (1979) σε μουσική Νίκου Ξυδάκη και στίχους Μανώλη Ρασούλη ακολουθούν εντελώς άλλη κατεύθυνση, αξιοποιώντας το μεταπολεμικό λαϊκό τραγούδι του Στέλιου Καζαντζίδη και του Πάνου Γαβαλά, αλλά και  πιο υπόγεια το σμυρνέικο. Έτσι, ο αναπόφευκτος συγκερασμός ανάμεσα «καθ’ ημάς» και στον ηλεκτρικό ήχο πραγματοποιήθηκε στα δύο επόμενά του άλμπουμ, Χαράτσι (1984) και Μέσω Νεφών (1986). Ακούστε το αριστουργηματικό τραγούδι Ευχή, λες και μία jazz rock μπάντα παίζει στο ημίφως ενός καφέ αμάν. 

Όπως γράφει και ο ίδιος στις σημειώσεις από το Χαράτσι: «η αγάπη είναι πράγμα ισχυρότερο από τη διαφορά˙ το ζήτημα είναι να συγκεράσουμε τις μουσικές μας αντιθέσεις, που είναι και οι δικές μας αντιθέσεις, σ’ ένα μικτό αλλά νόμιμο μουσικό είδος». Μία προσωπική, υπαρξιακή προσέγγιση στη μουσική δημιουργία, με σαφή αναφορά στον Διονύσιο Σολωμό. Ο Νίκος Παπάζογλου ανήκε στους καλλιτέχνες με κουλτούρα και άποψη, χαρακτηριστικό που φαίνεται κυρίως από τις επιλογές που έκανε κατά τη διάρκεια της πορείας και της ζωής του. 

Τελικά θα έλεγα ότι από όλους του Έλληνες καλλιτέχνες, ο Παπάζογλου βρίσκεται εγγύτερα σε εκείνους του πολύ διάσημους τραγουδιστές και συνθέτες του Αραβικού κόσμου που, κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του ’80 και του ’90, ανανέωσαν την παράδοση των χωρών τους μέσα από την επαφή με το rock, τη jazz, το funk, τη reggae. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Γαλλοαλγερινός Rachid Taha, στον οποίο είναι αφιερωμένη και μία ανάρτηση αυτού του blog. Όπως και ο Rachid Taha, έτσι και ο Νίκος Παπάζογλου μπόλιασε το λαϊκό μας τραγούδι με ηλεκτρικές κιθάρες, σύνθια, drums, κατορθώνοντας παράλληλα να δημιουργήσει τραγούδια τα οποία - ενώ αψηφούν κάθε τυπικό διαχωρισμό ανάμεσα σε «έντεχνο» και «εμπορικό», «λαϊκό» και «ροκ» κλπ.- αγκαλιάστηκαν με θέρμη από το κοινό και έγιναν τεράστιες επιτυχίες. Στις συναυλίες του Παπάζογλου ο κόσμος χόρευε και γλεντούσε με την ψυχή του. 

  

Αλλά, ο καλλιτέχνης από τη Θεσσαλονίκη προσέφερε ακόμα περισσότερα στην ελληνική μουσική, ως παραγωγός και αναζητητής νέων ταλέντων. Στο στούντιό του Αγροτικόν ηχογράφησαν μερικοί από τους κορυφαίους τραγουδιστές και τραγουδοποιούς και κάποιες από τις σημαντικότερες μπάντες στη χώρα μας. Μιας και ο σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι η λεπτομερειακή αναδρομή στο παρελθόν, καθώς αυτές οι πληροφορίες υπάρχουν πλέον στο διαδίκτυο για να τις βρει ο καθένας, δειγματοληπτικά θα αναφέρω ποιες παραγωγές πραγματοποιήθηκαν στο Αγροτικόν το 1985:

-    Χειμερινοί Κολυμβητές – Από το Πάρκο στη Μυροβόλο
-    Φατμέ – Ρίσκο
-    Τρύπες – Τρύπες

πηγή: Discogs

Μόνο από αυτή τη σύντομη αναφορά, γίνεται κατανοητό πόσο καίριος ήταν ο ρόλος του Παπάζογλου στη διαδρομή της ποιοτικής ελληνικής μουσικής κατά τα τριάντα τελευταία χρόνια. Άλλωστε είναι γνωστό ότι η λεγόμενη «Σχολή της Θεσσαλονίκης» είχε ως αφετηρία αυτόν: Σωκράτης Μάλαμας, Ορφέας Περίδης, Θανάσης Παπακωνσταντίνου, Μικρές Περιπλανήσεις κ.α. Βέβαια, κάποιος μπορεί να φέρει τον αντίλογο ότι αυτό ακριβώς οι καλλιτέχνες αποτελούν κατεξοχήν εκπροσώπους του «έντεχνου» τραγουδιού, το οποίο εδώ και αρκετά χρόνια έχει μετατραπεί σε μία  ταμπέλα που έχει γίνει στόχος σάτιρας, ακόμα και επιθετικής κριτικής. Αλλά, είμαι βέβαιος ότι ο ίδιος ο Παπάζογλου δεν νοιαζόταν για ταμπέλες, καθώς η δράση του ως συνθέτης, τραγουδιστής και ακόμα περισσότερο παραγωγός υπήρξε εκπληκτικά πολυδιάστατη: από λαϊκό τραγούδι σε post punk και από jazz σε singer songwriter. 

Θα κλείσω αυτές τις σκέψεις, δίνοντας τον λόγο στον ίδιο τον πρωταγωνιστή τους. Παράβαση από τους Αχαρνής του Αριστοφάνη σε μετάφραση και μουσική Διονύση Σαββόπουλου:

 
Σημείωση: Μιας και στο τέλος του άρθρου αναφέρθηκε ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο οποίος στην ουσία ανακάλυψε και προώθησε τον Παπάζογλου, ταιριάζει να μεταφέρω μία ανάρτηση που έκανε στο Facebook μία διαδικτυακή φίλη: «Διακρίνω:  έργο - δημιουργός. Μπορεί να μελετώ το πρώτο κι ας με ενοχλεί το δεύτερο... θεμιτή επιλογή, νομίζω.»  Αλλά, αυτή η κρίση αναμφίβολα δεν ταιριάζει στον Νίκο Παπάζογλου.

Εικόνα: στιγμιότυπο από συναυλία στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, τέλη 70s (πηγή)