Ο τόπος μας είναι κλειστός, μια μικρή χώρα

Μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της Cesária Évora, της "ξυπόλητης ντίβας" με την αγγελική μα τόσο γήινη φωνή, είναι το Petit Pays, ένα τραγούδι του τραγουδιστή και συνθέτη Fernando Da Cruz. Διαβάζοντας του στίχους αυτού σχεδόν τετράλεπτου αριστουργήματος, μου ήρθε στο νου ένα από τα πιο γνωστά και καλύτερα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, το δέκατο σε σειρά μέρος της σύνθεσης του Μυθιστόρημα, που κυκλοφόρησε το 1935.

Μικρή Χώρα

Μυθιστόρημα Ι'

Είσαι ένα αστέρι στον               ουρανό που δεν λάμπει, Στη θάλασσα, είσαι άμμος που δεν βρέχεται. Διασκορπισμένη μέσα στον    κόσμο, μονάχα βράχοι και θάλασσα Φτωχή χώρα, γεμάτη αγάπη με morna και coladera Ωραία γη, γεμάτη αγάπη με  batuco και funaná Ω, τόση νοσταλγία, ατέλειωτη νοσταλγία Μικρή χώρα σ' αγαπώ τόσο       πολύ.

Ο τόπος μας είναι κλειστός, όλο βουνά που έχουν σκεπή το χαμηλό ουρανό μέρα και          νύχτα. Δεν έχουμε ποτάμια δεν έχουμε πηγάδια δεν          έχουμε πηγές, μονάχα λίγες στέρνες, άδειες κι αυτές, που ηχούν και που τις προσκυνούμε. Ήχος στεκάμενος κούφιος, ίδιος με τη μοναξιά       μας ίδιος με την αγάπη μας, ίδιος με τα σώματά μας. Μας φαίνεται παράξενο που κάποτε μπορέσαμε      να χτίσουμε τα σπίτια τα καλύβια και τις στάνες μας. Κι οι γάμοι μας, τα δροσερά στεφάνια και τα           δάχτυλα γίνουνται αινίγματα ανεξήγητα για την ψυχή μας. Πώς γεννηθήκαν πώς δυναμώσανε τα παιδιά μας; Ο τόπος μας είναι κλειστός. Τον κλείνουν οι δυο μαύρες Συμπληγάδες. Στα λιμάνια την Κυριακή σαν κατεβούμε ν’ ανασάνουμε βλέπουμε να φωτίζουνται στο ηλιόγερμα σπασμένα ξύλα από ταξίδια που δεν τέλειωσαν σώματα που δεν ξέρουν πια πώς ν’ αγαπήσουν.

Η μεν Cesária Évora τραγουδά για τη χώρα της, το Πράσινο Ακρωτήριο, ενώ ο Σεφέρης γράφει για την Ελλάδα. Το τραγούδι και το ποίημα ενώνει ένα αίσθημα αγάπης  για την πατρίδα, από το οποίο απουσιάζει κάθε ίχνος εθνικισμού. Και στα δύο καλλιτεχνικά έργα, η αγάπη για την πατρίδα παρουσιάζεται μέσα από συνειρμούς: ξεκινά από  μία ζεστή και οικεία αίσθηση γεωγραφικής απογύμνωσης , απομόνωσης μα και απλότητας για να κορυφωθεί σε συναισθήματα μελαγχολίας και νοσταλγίας που έχουν τις ρίζες τους στις δυσκολίες του κάθε λαού να κατορθώσει την ευτυχία. 

Επαναλαμβάνοντας στο φινάλε του τραγουδιού την ιθαγενή λέξη της γλώσσας του Πράσινου Ακρωτηρίου, sodade, η οποία δύσκολα μεταφράζεται, η Cesária Évora τονίζει τον μελαγχολικό του τόνο. Σε ένα παρόμοιο κλίμα πικρίας ολοκληρώνεται και το ποίημα του Σεφέρη. Παρόλα αυτά και στις δυο περιπτώσεις στον δέκτη - ακροατή και αναγνώστη- μένει ένα πείσμα, αγωνιστικότητα και δύσκολη αισιοδοξία.

Κάθε λαός δικαιούται να ζει στην πατρίδα του, μια πατρίδα που δεν οριοθετείται από την ιδεολογία που μαθαίνεται στα σχολεία, αλλά πλάθεται μέσα από βιώματα και μνήμες, από την καθημερινή προσπάθεια για μία καλύτερη ζωή. 

Η μετάφραση των στίχων του Petit Pays πραγματοποιήθηκε από μένα, έχοντας φυσικά ως πρωτότυπο μία αγγλική μετάφραση των αρχικών στίχων. Οι ξένες λέξεις που αναφέρονται στη δεύτερη στροφή του στιχουργήματος αποτελούν είδη τραγουδιού του Πράσινου Ακρωτηρίου. 

Πηγή εικόνας