Στη διάρκεια των τελευταίων δύο χρόνων, η εμπορική επιτυχία του hip hop έχει σίγουρα εκτοξευτεί, ειδικά στις νεότερες ηλικίες, με φυσικό επόμενο ένα πλήθος κυκλοφοριών, που χρόνο με τον χρόνο αυξάνονται. Μια ματιά στην ιστοσελίδα Discogs δίνει εντυπωσιακά στοιχεία: από την αρχή του 2018 έχουν πραγματοποιηθεί πάνω από 1500 κυκλοφορίες που ανήκουν στον ευρύτερο hip hop είδος, οι οποίες πολλαπλασιάζονται μέρα με τη μέρα. Επομένως, ο εντοπισμός πραγματικά αξιόλογων καλλιτεχνών είναι ιδιαίτερα δύσκολος, καθώς ακόμα και στον χώρο του underground ανακυκλώνονται τα ίδια στιλ και οι ίδιες ιδέες. Παρόλα αυτά, σε αυτό το άρθρο επέλεξα και θα παρουσιάσω κάποιους σύγχρονους hip-hoppers που ξεχωρίζουν από το πλήθος. Να σημειώσω ότι απέκλεισα αγαπημένους παραγωγούς και MCs που ξεκίνησαν πριν είκοσι ή τριάντα χρόνια, ακόμα κι αν παραμένουν ως σήμερα δραστήριοι. Η λίστα που ακολουθεί αφορά νέους παίκτες και φρέσκιες δημιουργίες. Ο πιο εμπορικός rapper της άτυπης ομάδας είναι ο Joyner Lucas από τη Μασαχουσέτη. Το πρώτο του επίσημο mixtape κυκλοφόρησε το 2017 με τίτλο τον τηλεφωνικό αριθμό 508-507-2209. Το άψογο flow του Joyner χρωστάει πολλά στον Eminem, ενώ οι παραγωγές του ακολουθούν σε ένα μεγάλο βαθμό το μοντέρνο hip hop ύφος. Ωστόσο, το πιο δυνατό του χαρτί είναι οι στίχοι, στους οποίους συχνά με διαυγή, σκληρό και ευαίσθητο τρόπο θέτει κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, όχι μόνο των ΗΠΑ, αλλά και του κόσμου. Επίσης, τα περισσότερα τραγούδια του συνοδεύονται από προσεγμένα videoclips, στων οποίων τη σκηνοθεσία και παραγωγή συμμετέχει. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το τραγούδι I'm not Racist, με ένα "ψαρωτικό" βίντεο που έχει ξεπεράσει τα 50 εκατομμύρια προβολές στο Youtube:
Από το σκληρό και συχνά οργισμένο στιλ του Joyner, ας περάσουμε σε ένα ντουέτο αφιερωμένο στη μελωδική και soulful πλευρά του hip hop. H MC Gavlyn και ο παραγωγός DJ Hoppa το 2016 κυκλοφόρησαν ένα full-length άλμπουμ (Why Wait), πέρσι συνέχισαν με τρία singles (Pass That, Thankful, We On), τα οποία μόλις πριν λίγες μέρες συγκέντρωσαν, μαζί με νέα τραγούδια, σε ένα δεύτερο ολοκληρωμένο άλμπουμ, με τίτλο Headspace. Βλέποντας και ακούγοντας την Gavlyn, συνειδητοποιεί - ή καλύτερα θυμάται- κάνεις πως το sexy θηλυκό στοιχείο στο hip hop δεν χρειάζεται να είναι χυδαίο, σεξιστικό, κραυγαλέο:
Τη σκυτάλη παίρνει το γκρουπ των Clear Soul Forces από το Ντιτρόιτ, ένα από τα πιο δυνατά νέα ονόματα του underground hip hop. Έχοντας κατακτήσει πολύ υψηλή τεχνική και εκφραστικότητα και βασιζόμενοι σε ζεστές και δυναμικές παραγωγές, οι Noveliss , L.A.Z, E-Fav και Ilajide μας σερβίρουν τραγούδια που ακούγονται τόσο σημερινά, παραμένοντας ωστόσο ριζωμένα στο jazzy ύφος των A Tribe Call Quest και De La Soul. Όπως έχει σημειωθεί, αν το trap στιλ αποτελεί την κυρίαρχη γραμμή του τρέχοντος hip hop, οι Clear Soul Forces προτείνουν έναν άλλο δρόμο. Αφού δείτε το παρακάτω βίντεο, μπορείτε να παρακολουθήσετε αυτή τη συνέντευξη, όπου εκθέτουν τις ιδέες και τις θέσεις τους.
Τον ίδιο εναλλακτικό hip hop δρόμο περπατά και ο Oddisee από την Ουάσινγκτον, με ήχο και στίχο στενά δεμένους με όλη τη μακρά πορεία της μαύρης μουσικής: blues και jazz, soul, funk και disco. Θα χαρακτήριζα τις παραγωγές των τραγουδιών του, που πάντα επιμελείται ο ίδιος, ως πρωτοποριακές, αλλά ακόμα πιο εκπληκτικοί είναι οι στίχοι του, στους οποίους αξίζει ο χαρακτηρισμός "αστική ποίηση". Στο τελευταίο του άλμπουμ Iceberg (2017), η προσωπική εξομολόγηση συναντά μία ανατομία της ζωής των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών. Για παράδειγμα, στο τραγούδι You Grew Up, ο Oddisee συνδυάζει τον προσωπικό προβληματισμό για το πέρασμα του χρόνου και την αλλαγή της ηλικίας με μια βαθιά ανάλυση και ταυτόχρονα δυνατή καταγγελία της διόγκωσης της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού σε όλο τον κόσμο:
Στη συνέχεια, από τις ΗΠΑ, που συνεχίζουν να είναι το αδιαφιλονίκητο κέντρο του hip hop, ας μεταφερθούμε στη Μεγάλη Βρετανία και στο ντουέτο παραγωγών με το όνομα Jazz Spastiks. Με μία σειρά ωραίων άλμπουμ, οι Jazz Spastiks έχουν διακριθεί ως σημαντικοί αντιπρόσωποι του jazzy hip hop, με μία άποψη χαλαρή και παιχνιδιάρικη. Για παράδειγμα, τα περισσότερα video τους βασίζονται σε τεχνικές όπως το κολάζ και οι μαριονέτες, ενώ τα εξώφυλλά των δίσκων τους είναι πολύχρωμα και χαρούμενα, με επιρροές από cartoon και manga. Ας ακούσουμε το Midnight Method του 2017 με τα φωνητικά ο Mello Soul Black, ο οποίος αναφέρεται στις αντιφάσεις του σημερινού hip hop:
Αυτή τη αναφορά σε μερικούς επιλεγμένους νέους αντιπροσώπους της hip hop μουσικής θα είναι ανολοκλήρωτη αν δεν γίνει λόγος για το διαχρονικό πάντρεμά του με τη jazz, το οποίο τα τελευταία δύο περίπου χρόνια παρουσιάζει μία νέα ακμή. Έτσι, σύγχρονοι τζαζ δημιουργοί παρουσιάζουν τραγούδια στα οποία συνεργάζονται με μερικούς από τους καλύτερους rappers της εποχής μας. Φυσικά, σε αυτές τις συμπράξεις η καλλιτεχνική ποιότητα, όπως και το στιχουργικό νόημα φτάνουν σε πολύ υψηλό επίπεδο. Ο Uyama Hiroto στο πιο πρόσφατο κορυφαίο του full-length Freeform Jazz (2016) καλεί τον μόνιμό του συνεργάτη Shing02 για να ραπάρει για τον έρωτα και την ύπαρξη στο Southside. Ο σαξοφωνίστας Maurice Brown συνεργάζεται με τον αγαπημένο Talib Kweli στο conscious hip hop τραγούδι Stand Up, που εμπεριέχεται στο άλμπουμ The Mood (2017)˙ τέλος, ο rapper Vic Mensa συμμετέχει στο επίσης πολιτικοκοινωνικό Freedom is A Word (2017), δημιουργία του τρομπετίστα Christian Scott από την Νέα Ορλεάνη, ένας τόπος αναφοράς για τις μουσικές που αγαπάμε.
Aλλά, η μάλλον πιο αλλόκοτη περίπτωση σύμμειξης ανάμεσα στα δύο μουσικά είδη, που συνάντησα τελευταία, αποτελεί το άλμπουμ The Whisperer του Νοτιοαφρικανού τζαζίστα Rus Nerwich. Κάθε κυκλοφορία του κύριου Nerwich αποτελεί ένα διαφορετικό πείραμα με ήχους που τον γοητεύουν. Έτσι, στο Whisperer στρέφεται στο hip hop, ώστε να μεταφέρει σε μουσικό πλαίσιο ένα παιδικό βιβλίο που έχει συγγράψει ο ίδιος.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι το hip hop, χωρίς να λησμονήσει τις ρίζες του ως μία "μουσική του δρόμου", πλέον έχει ξεπεράσει τα αρχικά του όρια και έχει εξελιχθεί σε ένα πλήρως ανεπτυγμένο μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης του σύγχρονου αστικού ανθρώπου. Ολοκληρώνω αυτό το άρθρο, το οποίο αποτελεί το δεύτερο ήμισυ μίας μεγαλύτερης ενότητας, με μία σύντομη αναφορά στο instrumental hip hop. Η τάση του instrumental hip hop ξεκίνησε στα 90s από σημαντικούς καλλιτέχνες, όπως ο DJ Krush και ο DJ Shadow και συνεχίζεται ακόμα και σήμερα. Μια πλευρά της που μου αρέσει ιδιαίτερα είναι το λεγόμενο lo-fi hip hop. Σε αυτή είναι αφιερωμένοι μερικοί διαδικτυακοί ραδιοφωνικοί σταθμοί, που προσφέρονται για ώρες ακρόασης. Επίσης, αξιόλογη είναι και η σειρά άλμπουμ Baker's Dozen, τα οποία επιμελούνται μερικοί από τους πιο ανατρεπτικούς hip hop παραγωγούς για λογαριασμό της δισκογραφικής Fat Beats. Ωστόσο, το πιο δυνατό instrumental hip hop άλμπουμ που άκουσα τελευταία ανήκει στον Oddisee και τιτλοφορείται Odd Tape (2016). Επομένως, ως επίλογο, ας παρακολουθήσουμε το αριστουργηματικό βίντεο για την ορχηστρική σύνθεση Brea του Oddisee. Αν και οι στίχοι απουσιάζουν, εντούτοις προβάλλονται οι βασικότερες και πιο ουσιώδεις αξίες της hip hop κουλτούρας και νοοτροπίας: η υπεράσπιση όσων μένους εκτός κυρίαρχης κοινωνικής και πολιτικής αφήγησης, το κάλεσμα για έναν καλύτερο εαυτό και για έναν καλύτερο κόσμο.
Σε μία διάλεξή του σχετικά με το hip hop, με ένα παθιασμένο ύφος που τον απομακρύνει από κάθε ακαδημαϊκή τυπικότητα, ο KRS One λέει ότι το συγκεκριμένο μουσικό ιδίωμα αναδύεται σε κάθε σημείο του κόσμου όπου υπάρχει αστικό περιβάλλον. Πράγματι, αν και το hip hop γεννήθηκε στις ΗΠΑ, όχι μόνο ακούγεται εδώ και δεκαετίες στους αστικούς λαβυρίνθους όλων των μεγαλουπόλεων της Γης, αλλά ένα τσιμεντένιο σοκάκι και μια παρέα ανήσυχων νέων ανθρώπων αποτελούν τις μόνες προϋποθέσεις για να ανάψει ο σπινθήραςτου, ακόμα και σε μία επαρχιακή πόλη. Το hip hop, με το μοναδικό πλέγμα στίχων και μουσικής που το χαρακτηρίζει, αποτελεί ένα κορυφαίο σύγχρονο μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα, πολλές φωνές - κάποια από αυτές ανήκουν σε σημαντικές προσωπικότητες - αμφισβητούν την αξία του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη συνέντευξη του Quincy Jones, ο οποίος αποφαίνεται ότι ένα μεγάλο μέρος του hip hop αποτελεί μια απλοϊκή και εύπεπτη εξέλιξη της μαύρης μουσικής, που πριν 50-60 χρόνια είχε φτάσει στις κορυφές του bebop και της free jazz. Φυσικά, οι δύο πλευρές της μαύρης μουσικής δεν γίνεται να συγκριθούν, καθώς εκτός από το ότι το hip hop αποτελεί έναν μακρινό απόγονο του τζαζ και του μπλουζ, το καθένα από τα δύο είδη έχει αναπτύξει τον δικό του καλλιτεχνικό κόσμο. Βέβαια, αυτοί οι δύο κόσμοι έχουν υπόγειες συνδέσεις, με βασικότερες τον αυτοσχεδιασμό - των βιρτουόζων μουσικών στη τζαζ και των παραγωγών-Djs και των MCs στο hip hop- και τον μπλουζ τρόπο, δηλαδή τον άμεσο, εξομολογητικό και συχνά μελαγχολικό τόνο.
Αν και το hip hop έχει underground ρίζες, ήδη από αρχές της δεκαετίας του '80, βρίσκεται σε μία σχέση πολεμικής και ταυτόχρονα αλληλεπίδρασης με την εμπορικότητα. Από τη μία πλευρά, δισκογραφικές, ειδικά των ΗΠΑ, στο συγκεκριμένο ιδίωμα έχουν βρει μια αστείρευτη πηγή μουσικών στιλ, ιδεών και καλλιτεχνών που θα τους αποφέρουν πολλά χιλιάδες δολάρια. Ας θυμηθούμε ότι και η τζαζ, ήδη από το ξεκίνημα του 20ού αιώνα, αποτέλεσε την ανεξάντλητη πηγή ανανέωσης της τότε ποπ μουσικής, που κατά βάση ακούγανε λευκοί. Από την άλλη πλευρά, αναρίθμητοι άνθρωποι αντιγράφουν τους πιο εμπορικούς rappers, ακόμα κι αν η καλλιτεχνική προσφορά των δεύτερων είναι μηδαμινή. Μάλιστα, κάτω από τις πιέσεις της μουσικής βιομηχανίας, εξαιρετικοί καλλιτέχνες έχουν μετατραπεί σε αυτόματα μηχανήματα παραγωγής επιτυχιών: εισχωρεί το χρήμα, βγαίνουν τα άλμπουμ και τα single. Ευτυχώς, κάποιοι λίγοι, μετά από πολλά χρόνια, λες και ξεθολώνουν, επανερχόμενοι σε μια τέχνη πιο ουσιαστική και και πιο ανήσυχη σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο . Για παράδειγμα, η πρόσφατη στροφή των Black Eyed Peas φαίνεται πειστική:
Έτσι, ας μην βιαζόμαστε να χαρακτηρίσουμε τα τελευταία 2-3 χρόνια ως μια χρυσή εποχή για την hip hop μουσική, όπως συχνά γράφεται. Ακόμα και στις μέρες μας που η μουσική βιομηχανία έχει δεχτεί σκληρό πλήγμα, κατορθώνει να κατασκευάζει και να προωθεί νέα hip hop αστέρια, συχνότατα αμφισβητήσιμης αξίας και δυναμικής. Οπότε, πως περιμένετε να ενθουσιαστώ με καλλιτέχνες προωθημένους φουλ από τα κυρίαρχα μουσικά ΜΜΕ, όπως η Cardi B, ο Vince Staples, ο Future ή ακόμα και ο πολύς Kendrick Lamar, όταν στους κόλπους του hip hop έχουν μεγαλουργήσει ονόματα όπως οι Public Enemy, o 2Pac, οι Gangstarr και ο Mos Def; Αυτές οι κοινωνικοπολιτικές, πολιτισμικές και αναπόφευκτα φυλετικές διαστάσεις του τρέχοντος hip hop προσεγγίζονται με προβληματισμό και χιούμορ στη σειρά Atlanta που επιμελείται ο Donald Glover, πιο γνωστός με το μουσικό του ψευδώνυμο Childish Gambino. Στο Atlanta παρουσιάζονται οι προσπάθειες δύο συνεργατών, του εξωστρεφούς και φασαριόζου MC Paper Boi και του σαφώς πιο χαμηλότονου και στοχαστικού ξάδερφού του Earn, τον οποίο υποδύεται ο ίδιος ο Glover, να αναρριχηθούν στο σύγχρονο αμερικάνικο hip hop οικοδόμημα και να γνωρίσουν την επιτυχία. Μέσω αυτής της παρουσίασης της καθημερινότητας δύο άσημων ή-στην καλύτερη των περιπτώσεων- ανερχόμενων καλλιτεχνών, στο Atlanta, ο Donald Glover προβληματίζεται γύρω από τον αγώνα μίας ολόκληρης γενιάς, που αποτελείται από άτομα 30-40 ετών, να βρει τον δρόμο της σε έναν κόσμο πολλαπλής, οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και ηθικής κρίσης. Και στην ερώτηση "ποια μουσική ταιριάζει σε μία δύσκολη και απρόβλεπτη εποχή σαν τη δική μας;", η αναμφίβολη απάντηση που λαμβάνεις από τη σειρά είναι: "το hip hop!".
Υπόψιν ότι τη μέρα ανάρτησης αυτού του άρθρου, η σειρά Atlanta ξεκινά τον δεύτερο κύκλο της...
Φωτογραφία: Martha Cooper, Νέα Υόρκη 1983 Εδώ διαβάζετε τη συνέχεια του άρθρου.
